Laat ik weer eens schrijven over het Eurovisie Songfestival dat in 2026 wordt gehouden in Oostenrijk. Weet je nog wie er namens Oostenrijk heeft gewonnen in 2025 en waar? Ik zou het niet weten, dus even opgezocht op Wikipedia. In Bazel wist JJ (Johannes Pietsch) met het nummer ‘Wasted Love’ uiteindelijk de overwinning binnen te halen voor Oostenrijk, 11 jaar nadat Conchita Wurst dat deed in Kopenhagen. Ik zou de melodie echt niet meer weten.
In 2026 trekt het circus naar de Wiener Stadthalle in Wenen voor de 70e editie van het songfestival. Ik noem het een circus, want dat is het wel geworden.
Even terug in de tijd. Het eerste songfestival, gebaseerd op het Italiaanse Festival van San Remo, was een geesteskind van de EBU. Het eerste festival vond plaats in 1956, toen zeven landen meededen, ieder met twee liedjes. Denemarken en Oostenrijk werden gediskwalificeerd omdat hun aanmelding te laat binnenkwam. Het Verenigd Koninkrijk koos ervoor om niet mee te doen, omdat daar al het Festival of British Popular Songs werd georganiseerd. Refrain, gezongen door Lys Assia, die gastland Zwitserland vertegenwoordigde, was het winnende lied van het allereerste Eurovisiesongfestival. Het was nog een echt liedjes festival. Een zanger of zangeres zong begeleidt door een orkest onder leiding van een dirigent uit dat land. Elk jaar kwamen er wel wat landen bij en werd de zang gecombineerd met show en tegenwoordig ook allerlei achtergronden. Het live-orkest verdween uit het Eurovisie Songfestival; 1998 was het laatste jaar waarin een live orkest werd gebruikt. Vanaf 1999 stapte het festival volledig over op voorgeproduceerde orkestbanden en later meer uitgebreide backing tracks. Ik hoorde vandaag op de radio Jort Kelder zeggen: ‘Nederland doet niet mee aan het liedjesfestival’. Grappig bedoeld, maar bevat wel een mate van waarheid, want het is meer een circusfestival omdat het vaak meer gaat om wat er om de zanger of zangeres gebeurt. Zelfs als er vals wordt gezongen kan het betreffende land nog winnen. Dat was vroeger not done en werd vals zingen direct afgestraft.
Nog wat feitjes uit het verleden. Er werden steeds meer landen lid van de EBU en zo groeide het aantal deelnemende landen aan het songfestival gestaag. Topjaren waren 2011 en 2018 met 43 landen. Die grote aantallen brachten de EBU in eerste instantie toe te gaan werken met een voorronde (een halve finale) en mochten er 26 landen door naar de finale. Dat was in Turkije. Later, en dat was dan weer in Servië in 2008, werden het twee halve finales. Elke halve finale leverde tien finalisten op, samen dus 20 landen en daar kwamen dan nog zes landen bij die automatisch naar de finale gingen. Naast de landen van de ‘Big Five’ (Frankrijk, Duitsland, Italië, Spanje, en het Verenigd Koninkrijk). Omdat deze landen de grootste financiële bijdrage aan het festival leveren, worden zij beloond met een automatische plek in de finale. Daarnaast staat het land dat in het betreffende jaar het festival organiseert, meestal de winnaar van het jaar ervoor, in de finale.
In 1966 moesten landen in hun landstaal zingen, maar dat werd in 1973 weer opgeheven voor slechts 4 jaar. In 1977 dus weer terug naar de officiële taal van het land. In 1999 was het weer voorbij en mag het land zelf kiezen in welke taal het zingt.
Terug naar 2025. Nederland heeft zich teruggetrokken voor deelname aan de 70e editie. Vanwege de deelname van Israël, boycotten naast Nederland ook Spanje, Ierland en Slovenië het festival in Bazel. De meningen over het besluit van AVROTROS zijn verdeeld. Het wordt nu politiek gemaakt en dat zou niet moeten vinden de andere landen. In Nederland zijn de meningen eveneens flink verdeeld. Zou het, zo vraag ik me af, niet veel beter zijn als het Eurovisiesongfestival in zijn geheel wat kleiner wordt gemaakt, zeg maximaal 27 landen ofwel de landen van de Europese Unie? Landen als Israël, Australië, Turkije en Macedonië vallen dan buiten de boot. Zijn we ook gelijk af van die halve finales, want met 27 landen (nu 26) kunnen we prima in één finaleuitzending het winnend land bepalen. Misschien moet tevens televoting worden afgeschaft of juist de vakjury’s thuislaten. Bij de vakjury’s zit volgens mij de meeste politieke invloed, want bepaalde landen stemmen niet op elkaar vanwege de politieke verhoudingen tussen die landen. Aan de andere kant kun je vraagtekens zetten bij hoe veilig televoting per telefoon of per sms. In principe is het veilig, niet 100% waterdicht, maar veilig genoeg voor entertainmentdoeleinden, maar niet zo streng beveiligd als verkiezingen. Voor shows en wedstrijden is de kans op echte manipulatie echter klein, want de belangen zijn veel minder groot.
Ik vind het wel prima dat Nederland niet meedoet, wat trouwens al eerder is gebeurd maar dat was omdat de finale werd gehouden op 4 mei en hebben we in Nederland de dodenherdenking. Nederland heeft het festival vijf keer gewonnen met Corry Brokken (1957, Net als toen), Teddy Scholten (1959, ‘n Beetje), Lenny Kuhr (1969, De troubadour), Teach-In (1975, Ding-a-dong) en Duncan Laurance (2019, Arcade). In 2027 moeten we maar weer meedoen en winnen!